Watergate skandalı

Bir mühasibat cədvəli prezidentin sonunu necə yazdı? – Watergate hadisəsinin səssiz dramı

1972-ci ilin iyun ayı Vaşinqtonun səmalarında sakit bir yaz gecəsi kimi başlayırdı; şəhər yuxuda, küçələr qaranlıq, binalar isə həmişəki kimi susqun idi. Lakin həmin gecə, görünməz bir planın, dərindən köklənmiş siyasi manipulyasiyanın və çoxlarının təsəvvür belə edə bilmədiyi bir ifşanın ilk qığılcımları, məhz Watergate binasının içində, səssiz addımlarla yeriyən beş nəfərlə birlikdə alışırdı.

Onlar nə şüar qışqırır, nə də silah gəzdirirdilər – əllərində yalnız gizli dinləmə cihazları, sənədləri oğurlamaq üçün lazım olan alətlər və səssizliyə güvən vardı. Məqsəd sadə görünsə də – Demokrat Partiyasının qərargahından məlumat toplamaq – bu hadisənin özü, nə polisin, nə də medianın diqqətini dərhal çəkəcək qədər “adi” görünürdü. Və elə bu “adilik” – bu səssizlik – çox şeyi dəyişəcək bir fırtınanın astanası idi.

“Pulu izləyin” – deyə biri pıçıldadı və tarix dəyişməyə başladı

The Washington Post qəzetində çalışan iki gənc jurnalist – Bob Woodward və Carl Bernstein – ilk baxışdan “sıradan” görünən bu hadisənin arxasında bir növ anlaşılmazlıq, sanki görünməz bir qaranlıq toxumun cücərdiyini hiss etdilər. Polis sənədləri, rəsmi açıqlamalar və “başqa yönə baxın” deyən mətbuat axını onları dayandıra bilmədi. Çünki, onlar üçün bir şey açıq idi: heç nə bu qədər təmiz görünə bilməzdi.

Sonra bir avtomobil dayanacağında, kimliyini heç zaman açıqlamayan bir informasiyaçı – “Deep Throat” – tarixə düşəcək cümləni pıçıldadı:

“Follow the money.” Pulu izləyin.

Bu, artıq siyasi araşdırma deyildi. Bu, maliyyə cədvəlləri ilə yazılmış cinayətin izi idi. Hədəf, pulların kimə və necə çatdığını, hansı fondların hansı məqsədlə istifadə edildiyini, hansı mühasibat qeydlərinin hansı yalanı gizlədiyini üzə çıxarmaq idi.

Sənədlər danışır, sistem susur

Onların araşdırması, sadəcə bir qovluqdan digərinə keçən yoxlamadan ibarət deyildi; bu, rəqəmlərin, tarixlərin, qeydlərin və imzaların içində gizlənmiş bir mexanizmi sökmək idi, çünki əsl cinayət silahı bu dəfə tapança deyil, çeklər, hesab-fakturalar, xərcləmə sənədləri idi. Və o sənədlərin hər biri – görünüşcə adi, məzmunca öldürücü idi.

Jurnalistlər bank tranzaksiyalarını araşdırdıqca, Respublikaçılar Partiyasının seçki fondlarından çıxan pulların – sanki bir tunel kimi – müxtəlif ara təşkilatlara, şəxsi hesablara, vəzifəsiz şəxslərə yönləndirildiyini gördülər. Bu vəsaitlər, əslində siyasi sabotaj əməliyyatlarını maliyyələşdirmək üçün yaradılmış gizli sistemin damarlarında dolaşırdı. Hər sənəd bir şahidə çevrilirdi. Hər pul köçürməsi, bir planın daha bir hissəsini açırdı.

Maraqlısı isə bu idi: bu pul axınını heç kim inkar edə bilmirdi, çünki mühasibat sənədləri artıq danışırdı – yalan deməyən, tərəf tutmayan, yalnız olanı yazan o sakit sənədlər.

Ağ Evin divarları çat verir

Araşdırmalar dərinləşdikcə və ictimaiyyətin gözləri qarşısında suallar artdıqca, prezidentin ətrafında görünməz bir halqa daralırdı. Baş verənləri ört-basdır etmək üçün verilən açıqlamalar, susdurulan şəxslər, dəyişdirilən vəzifələr – hamısı yalnız vaxt qazanmaq cəhdi idi. Amma vaxt, daha çox gerçəyin üzə çıxması üçün imkan idi.

Prezident Nixon, siyasi tarixdə bir çox ilklərlə yadda qalmaq istəyirdi – amma o, sonda bir sənədin və bir mühasibin xilas edə bilməyəcəyi bir yalanın içində boğulacaqdı.

1974-cü ilin avqustunda, ölkənin, dünyanın və öz xalqının qarşısında, Richard Nixon, ABŞ tarixində istefa verən ilk prezident oldu. Bu istefa, bir çevriliş deyildi. Bu, xalqın qələbəsi deyildi. Bu, dürüst aparılmış maliyyə qeydlərinin, səssiz mühasibatın, cəsur vicdanın qalibiyyəti idi.

Bir sistemin vicdanı: mühasibat uçotu

Bu hadisə dünyaya bir dərs verdi – və bu dərs nə siyasi partiyanın, nə medianın, nə də xalqın özünə aid idi. Bu dərs, sistemin öz içindəki vicdanlı barmaqların yazdığı rəqəmlərin, silinməmiş qeydlərin, qorxmadan saxlanmış sənədlərin dərsiydi. Mühasib, o prosesdə heç danışmadı. Heç kim onu tanımadı. Onun adı heç bir qəzetə düşmədi. Amma o, sistemin ən sakit nöqtəsində, ən yüksək səsi çıxaran insan idi.

Çünki o sənədlər, yalnız maliyyə aktı deyil, həqiqətin yazılı izləri idi.

Tarix bəzən rəqəmlərlə yazılır

Watergate, bir oğurluq hadisəsi kimi başladı. Lakin bu hadisə sübut etdi ki, ədaləti bəzən məhkəmə deyil, mühasibat bərpa edir. Əgər kimsə haradasa susub sənədi dəyişməsə, əgər kimsə vicdanını satmasa, əgər kimsə bir qələm səhvinə yol verməsə – doğru aparılmış mühasibat, bütöv bir imperiyanı yerindən oynada bilər.

Bu səbəbdəndir ki, mühasibat sənədi yalnız rəqəmlər deyil – o, bir sistemin özünə verdiyi anddır. Və bu and pozulmadıqda, yazılmış hər rəqəm sonda susanların yerinə danışmağa başlayır.